Annemarie van Elburg bij afscheid benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau

Op een zondag in het najaar van 2004 struinde Annemarie van Elburg, samen met Elis
Stevelmans, toenmalig leidinggevende, alle kamers van Altrecht Rintveld af om onderdak te
zoeken voor haar UMCU-team Eetstoornissen jeugd. Ze vonden voldoende lege kamers,
waar ze in januari 2005 hun intrek namen. Daar zette zij haar missie om jonge patiënten met
anorexia nervosa te helpen voort. Nu, twintig jaar later, neemt de hoogleraar afscheid van
Altrecht. Ze gaat met pensioen en kijkt terug op een rijke loopbaan. Maandag hield ze haar
afscheidsrede en werd ze benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

Groot avontuur

Annemarie vertelt over die beginperiode: “Het was één groot avontuur. Er was bij Altrecht
nog geen aandacht voor jongeren met een eetstoornis, alleen voor volwassenen, terwijl het
toch een aandoening is die bij uitstek in de jeugd begint en doorloopt in de volwassenheid. Ik
had kort daarvoor een managementopleiding gedaan en daar had ik één ding van
onthouden: je hoofd is rond en je kunt alle kanten op denken. Ik ben gewoon met mijn team
en idee de boer op gegaan. Bij Rintveld vond ik onderdak.”

In al die jaren heeft ze veel ontwikkelingen voorbij zien komen: van cultuurveranderingen tot
het ontvangen van het TOPGGz-keurmerk in 2009, het verbinden van wetenschap en
praktijk, en de transformatie jeugd in 2015. Zelf promoveerde ze in 2007 en werd in 2013
hoogleraar op een Academisering Leerstoel, opgezet door Altrecht samen met de Faculteit
Sociale Wetenschappen. In een ingewikkelde tijd maakte Annemarie nog een uitstapje naar
het bestuurderschap bij het Trimbos Instituut. “Ik merkte toch dat mijn hart daar niet lag. Ik
ben en blijf een dokter.” En dus keerde ze weer terug bij Rintveld.

Unna Danner, senior researcher bij Altrecht Rintveld, heeft de afgelopen achttien jaar nauw
samengewerkt met Annemarie. Zij maakte van dichtbij mee hoe gepassioneerd en
professioneel Annemarie is als behandelaar, vooral in haar werk met jonge patiënten met
een eetstoornis en hun gezinnen.

Unna: “Annemarie is de persoon die eetstoornissen echt op de kaart heeft gezet. Toen zij
begon, waren de zorg en de kennis over deze aandoening zeer beperkt. Hoewel al duidelijk
was hoe vernietigend een eetstoornis kon zijn, was er lange tijd weinig wetenschappelijk
bewijs voor de beste behandeling. Annemarie is een absolute voorloper in het veld.”

Altijd oog voor het perspectief van de patiënt

Haar grootste drijfveer is altijd geweest om te begrijpen waarom kinderen stoppen met eten.
Daarbij heeft ze altijd oog gehad voor het perspectief van de patiënt, iets wat vroeger niet
vanzelfsprekend was. Ze vond het cruciaal dat iedereen begreep wat eetstoornissen zijn.
Daarom heeft ze veel onderwijs verzorgd aan allerlei soorten opleidingen, waarbij ze vaak
een patiënt meenam om hun verhaal te laten horen. Door haar media-optredens en haar rol
als voorzitter van de Commissie Preventie en behandeling eetstoornissen van de
Gezondheidsraad, heeft ze draagvlak gecreëerd voor betere preventie en behandeling in
Nederland.”

Hoge kwaliteit onderzoek

Bijzonder hoogleraar Eline Regeer: “Annemarie is altijd een heel actief lid van de Commissie
Wetenschappelijk Onderzoek van Altrecht geweest. Lange tijd was zij voorzitter en zorgde
vanuit die rol voor een hoge kwaliteit van het onderzoek. Van haar heb ik het stokje
overgenomen. Zij werd toen voorzitter van de Wetenschappelijke Adviesraad van Altrecht.
Van Annemarie heb ik geleerd wat translationeel onderzoek is, wat mij geïnspireerd heeft om
binnen het bipolaire onderzoeksveld meer interdisciplinair te gaan werken.”

Het hele verhaal

Naast haar invloed op onderzoek staat Annemarie’s toewijding aan de patiënt centraal.
Tamara Berends, verpleegkundig specialist bij Rintveld en oud-collega, werkte maar liefst 27
jaar met haar samen. “Annemarie heeft zich haar hele carrière ingezet voor patiënten met
een eetstoornis. Daarbij heeft zij naast haar ‘normale’ werk ook veel werkzaamheden verzet
om deze doelgroep te zien, de zorg passender te krijgen en onderzoek in te zetten.
Annemarie ziet de patiënt en diens gehele verhaal. Dat is enorm krachtig van haar.”

Invloedrijk en inspirerend

Deze combinatie van wetenschappelijke invloed en patiëntgerichtheid maakt Annemarie een
unieke en inspirerende figuur, zo bevestigt ook Nicole Blom, Directeur zorg Regio Utrecht-
West: “Annemarie is een invloedrijk persoon die kennis en onderzoek op het gebied van
eetstoornissen binnen Altrecht, nationaal en internationaal, op de kaart heeft gezet en verder
gebracht. Ze heeft het overbrengen van kennis in de vingers en is een inspirerende spreker.
Qua ervaringsdeskundigheid was ze haar tijd vooruit. Ze is een kundig en empathisch
psychiater voor kind en jeugd, een vak waar ze nog altijd veel plezier uit haalt. Vanuit haar
nieuwsgierigheid en interesse maakt ze gemakkelijk contact met mensen om zich heen:
cliënten, collega’s, jong en oud. Een prettig mens!”

Als Annemarie naar de toekomst kijkt maakt ze zich een beetje zorgen: “Om goede zorg te
blijven leveren aan zo’n moeilijke doelgroep als jongeren met anorexia nervosa, heb je een
team nodig waar iedereen op elkaar vertrouwt en men weet wat het gemeenschappelijke
streven is. Met andere woorden, je hebt een gezamenlijk gedragen visie op die zorg nodig.

Voor de troepen uit

Met het grote aantal personele wisselingen van de laatste twee à drie jaar, luistert dat nog
nauwer; bovendien zijn er nu minder ervaren hulpverleners. Ik gun mijn jonge collega’s een
leidinggevende die als inhoudelijke voorman (waarschijnlijk -vrouw) voor de troepen uitgaat,
hen laat merken hoeveel waardering ze waard zijn, en samen staat voor de ongelooflijk
lastige opdracht die (top-)zorg aan mensen met anorexia is. Iemand die wetenschap en
praktijk helpt verbinden en daarmee helpt relativeren wat men in het dagelijks werk
meemaakt.

Om geïnspireerd te blijven, is het nodig dat er naast de zeer moeilijke TOP-GGZ-patiënten
ook andere groepen in zorg zijn. Denk aan het innovatieve project ‘Vroege Interventie Bij
Eetstoornissen’, waar je hoop en inspiratie uit put! Het is erg jammer dat dat gestopt is.

Vind niets bij voorbaat gek

Ik ben altijd trots geweest op wat we samen hebben ontwikkeld: zorg voor mensen met een
heel lang bestaande vorm van anorexia nervosa; ambulante zorg voor jongeren en hun
ouders, ver voorbij wat anderen aandurfden. We hadden steeds oog voor de onderdelen
binnen de normale ontwikkeling van die jongeren, waaruit ze hoop en doorzettingsvermogen
konden putten.

En last but not least jonge collega’s: kijk naar buiten, kijk om je heen, laat je beïnvloeden
door anderen en sluit nooit de ramen en deuren voor dergelijke invloeden. Vind dus niets bij
voorbaat ‘gek’.”